In het vorige artikel hebben we één mogelijke oorzaak besproken voor het ontstaan van angst: het meemaken van één pijnlijke gebeurtenis. We hebben deze oorzaak benoemd als de “snelkookpan”.
De behandeling van angst in het geval van de snelkookpan is eenvoudig: verwerk de gebeurtenis die aan de basis ligt van het ontstaan van de angst en de druk is snel van de ketel.
Bij de meeste cliënten is de link met het verleden echter niet zo duidelijk. Er is dan eerder sprake van een langzaam opwarmende ketel. Het kookpunt wordt niet bereikt door snelle verhitting, maar door een subtiele opéénstapeling van ervaringen over een langere periode. Of nog anders: je wordt zonder het te weten langzaam gestoofd.
Cliënte Els – Een Levensecht Voorbeeld
Els, een jongedame van 24, meldt zich aan in mijn praktijk na het ervaren van een hevige paniekaanval in de auto. Els was op weg naar het werk in Brussel toen ze plots in de file overvallen werd door een bijzonder onbehaaglijk en niet te plaatsen gevoel. Het begin van een lange lijdensweg voor Els.
“Waarom ik”, vraagt Els zich af?
“Wat verklaart al deze ellende?”
“Ik heb toch een gelukkige jeugd gehad?”
“Ik heb toch geen trauma’s meegemaakt”?
In de sessie bekijken we samen de situatie vanuit verschillende invalshoeken.
- De angst is op het eerste zicht niet in een bijzondere context ontstaan.
- Els is al twee jaar gelukkig samen met haar vriend.
- Ze doet haar job graag.
- Ze heeft een bruisend sociaal leven en voldoende ontspanning.
- Ze houdt van dansen, koken en reizen.
- Het contact met haar familie is los en aangenaam.
Case closed? Absolutely not! Els lijdt, dat is duidelijk! Ja, zelfs met haar fijne relatie, leuke familie en toffe vrienden! We dienen dus verder te kijken dan onze therapeutische neus lang is…
Niet de Snelkookpan, maar de Stoofpot …
De oorzaak van de angst bij Els ligt niet bij duidelijk te benoemen trauma’s, maar ligt meer verborgen. Volg maar even mee:
Michel: Als je terugblikt op de eerste confrontatie met je angst wat is dan nu nog het allermoeilijkste beeld om naar te kijken? Wat vat het voor jou allemaal samen?
Els: [lange pauze] het moment dat ik niet meer lijk te kunnen ademen denk ik [pauze] nee, wacht! Eigenlijk net ervoor. Ja, klopt. Ik zie mezelf nu in de auto zitten op het moment dat ik denk: “en wat als ik een ruk aan mijn stuur zou geven en iemand zou aanrijden?”
Michel: Ok, ik merk dat de angst komt opzetten hé?
Els: Ja, dit is best wel heftig.
Michel: Neem je tijd & zeg maar wanneer het OK is om verder te gaan.
Els: OK.
Michel: Als je even bij die scène blijft … dat precieze moment … welke overtuiging over jezelf komen er dan nu op?
Els: Ik denk dat ik een fout ga maken?
Michel: Een fout maken? Hoe zou je iemand omschrijven die een serieuze fout maakt? Let vooral op hetgeen jouw gevoel je wil doen laten geloven hier …
Els: OK, wel, tgoch. Wacht! Aaw. Het is mijn schuld! Het is mijn schuld!
Michel: Maakt “IK BEN schuldig” het beeld nog erger?
Els: Absoluut. Er komt verdriet op. Veel verdriet. Zeg, wat is dat hier! [weent]
Michel: ik weet dat het geen leuke ervaring is, maar kan je even kijken wat er spontaan in je opkomt als je bij dit verdriet blijft? Laat je eens even meedrijven op deze golf en observeer gewoon wat er opkomt …
Els: Gek … [pauze] ik denk aan iets van vroeger met mijn jongere broertje. Ik diende op hem te letten toen ik tien was. Mijn mama ging snel boodschappen doen. Het was de eerste keer dat ik op hem mocht letten en ik was best wel fier op mezelf. Toen mijn broertje mama terug zag komen rende hij plots de straat op. Ik kon hem niet meer tegenhouden. Gelukkig kon mama hem met de auto ontwijken. Er is gelukkig niks gebeurd.
[pauze] ik zie mijn mama nu voor mij die heel kwaad wordt! Daarom voel ik me zo schuldig! Ik dacht dat het allemaal mijn fout was!
… etc …
Els beschrijft naast deze gebeurtenis nog een reeks andere ervaringen die het thema ‘ik ben schuldig’ hebben bevestigd en versterkt. We pakken één voor één deze ervaringen aan. De klachten van Els verdwijnen volledig na twee maanden therapie.
Met andere woorden …
De angstaanval in de auto is niet verbonden aan klassieke trauma’s (in de enge zin van het woord). Els heeft namelijk nog nooit een auto- ongeval meegemaakt of bijvoorbeeld effectief iemand omver gereden.
De angstaanval van Els verwijst wel op een indirecte manier naar één (maar vaak meerdere) kleinere ervaringen die de ketel langzaam hebben doen opwarmen tot een kookpunt.
De verklaring is eenvoudig. Een kinderbrein kan namelijk op momenten van stress een gebeurtenis niet altijd plaatsen op de manier waarop volwassenen dit doen. Dit kan dan leiden tot de vorming van een mini- traumatisch geheugennetwerk dat niet goed geïntegreerd wordt in het brein.
Wanneer we vervolgens in ons latere leven worden geconfronteerd met situaties die patroonmatig lijken (bv: qua context of gevoel) op situaties uit het verleden dan kan dit dezelfde onverwerkte geheugencapsules opnieuw activeren, samen met de opgeslagen, emotionele reacties.
Conclusie
Weet je dus niet onmiddelijk waar je angst vandaan komt, dan kan dit een tweede, mogelijke piste zijn.
Even samenvatten:
- Verlammende angst ontstaat niet enkel wanneer we grote en duidelijke trauma’s hebben meegemaakt.
- Kleine, aanslepende (maar niet minder vervelende) ervaringen kunnen leiden tot een opéénstapeling.
- Deze opéénstapeling kan tenslotte leiden tot klachten in het heden.
Volgende keer …
In het volgende stukje gaan we verder op de verschillende oorzaken van angst. We bekijken aan de hand van een concreet voorbeeld hoe angst kan ontstaan zonder dat er (ogenschijnlijk) een reeks aan herinneringen aan de basis liggen van je lijden.
We zullen het hebben over een bijzonder intelligent beschermingsfenomeen van het brein: dissociatie.
Een beetje vaderlijk advies …
Terg jezelf niet door hard op zoek te gaan naar de oorzaken van je angst. Soms liggen deze oorzaken voor de hand, soms minder en … soms (tijdelijk) totaal niet. Dit wordt je wel duidelijk op termijn, maar give yourself a break 😉
Als je merkt dat je duizelig of onwel wordt , stop dan onmiddellijk. Het is niet de bedoeling zijn dat je een kookpunt bereikt zonder een beetje hulp van buitenaf! Forceer jezelf dus niet! De belangrijkste bondgenoot is namelijk je lichaam. Luister ernaar!
Ik wens je veel succes,
Warme groet!
Michel
Vond je dit artikel boeiend?
Als je dit (of een ander) artikel boeiend vindt of waardevol acht voor een vriend(in), familielid of kennis, aarzel dan niet om het met hen te delen of door te sturen.
Mensen kunnen een verklaarbare (maar niet minder onaangename) dosis aan stress ervaren wanneer ze een toespraak dienen te geven op hun trouwfeest of een examen dienen af te leggen. Desalniettemin blijven deze onaangename gevoelens relatief beheersbaar.
Angst daarentegen is van een geheel andere orde.